نواها و نغمه‏ها(2) تعاريف صوت صوت پديده‏اى در طبيعت است كه انسان با گوش خود احساس نموده و يا اصطلاحاً مى‏شنود. به نوعى هر چه با گوش احساس شد، صوت مى‏باشد. ارتعاش و لرزش اجسام مادى مانند سيم‏هاى يك ساز سه تار، موجب پيدايش امواج صوتى مى‏شود هر قدر حركت ارتعاشى يك جسم منظم‏تر باشد، صدا، موسيقايى‏تر بوده و در غير اين صورت مى‏تواند آزار دهنده نيز باشد. پارامترهاى زير جهت مشخص كردن يك صوت به كار مى‏روند: طول موج و فركانس: از آن جا كه صوت به صورت موجى حركت مى‏كند، داراى طول موج بوده و اندازه طول موج تعيين كننده زير يا بم‏بودن صدا مى‏باشد. تعداد طول موج در واحد زمان را فركانس مى‏نامند. شدت صوت: ميزان قوت و يا ضعف صدا را شدت صوت مى‏نامند كه واحد دسى بل (db) سنجيده مى‏شود در واقع شدت صوت نمايانگر وسعت صدا مى‏باشد. ارتفاع صوت: با طى كردن صدا به صورت پله‏وار از حالت بم به حالت زير ارتفاع صوت افزايش مى‏يابد. طنين و زنگ: عامل اصلى رزنانس است كه به صدا تن زيبا و مواج و درخشان مى‏دهد. طنين صدا عامل مهمى در زيبايى آن است. صداى انسان را به 6 بخش به صورت تقسيم كرده‏اند. (زنان: ) 1 - سپرانو (زير( 2 - متوسپرانو (متوسط( 3 - آلتو يا كنترآلتو (بم( (مردان: ) 1 - تنور (زير( 2 - باريتون (متوسط( 3 - باس (بم( در قديم از دستگاهى به نام اسيلوگراف (صوت نگار) و امروزه اسيلوسكوپ جهت مشاهده و ثبت صوت استفاده مى‏شود. مطلوب‏ترين حدود ايرانى با فركانس صوت 129 الى 625 نوسان در ثانيه تعيين شده است. مراحل فراگيرى آواز متقاضى آموزش مى‏بايست ابتدا تست بدهد تا هنرآموز تشخيص دهد كه آيا او توان تحرير زدن و بازى با صدا را دارا مى‏باشد يا خير. در اين خصوص مى‏توان به عوامل زير اشاره نمود: 1 - برخوردارى از صداى خوب به اين معنى كه در يكى از حالات شدت صوت، رنگ و طنين و ارتفاع صوت، توانايى داشته باشد. البته توانايى كامل در اين حالات تقريباً نادر است. 2 - داشتن گوش حساس و استعداد در زمينه موسيقى به طورى كه بتواند موسيقى را به درستى شنيده و فواصل را صحيح تشخيص دهد. گرچه موارد فوق جزء ضروريات مى‏باشند اما در واقع كافى نبوده و جهت جلوگيرى از بروز مسائل و مشكلات بعدى، لازم است موارد زير نيز مد نظر قرار گيرد: 3 - داشتن علاقه و پشتكار جهت فراگيرى 4 - درك ريتم و متر زمان‏بندى آواز )منظور از ريتم و متر در آواز، مدت زمان استانداردى است كه مى‏بايست اجراى آواز طول بكشد نه خيلى تند نه خيلى آهسته و كشيده( 5 - خلاقيت و ابداع به گونه‏اى كه قابليت تجزيه و تحليل را داشته و طوطى وار ياد نگيرد. 6 - داشتن جرأت خواندن و نداشتن رودربايستى با صداى خود. 7 - دارا بودن فرهنگ خوب خانوادگى و گوهر پاك انسانى با فرض اينكه متقاضى شرايط فراگيرى آواز را داراست بايد مراحل ذيل را طى نمايد: 1 - آشنايى كامل به توانايى صداى خود و استفاده از تكنيك‏هاى صدا سازى و پرورش حنجره جهت تقويت صدا. در اين خصوص بهتر است يك هنرجو با نت موسيقى و سلفژ آشنايى داشته و از دهان و حنجره خود جهت اداى اين نت‏ها استفاده كند. 2 - آوازها و دستگاههاى موسيقى اصيل ايرانى )رديف( را فرا بگيرد. 3 - به سبك اساتيد گذشته گوش فرا داده و بر روى آن‏ها كار كند تا حدى كه بتواند آن‏ها را مورد تجزيه و تحليل قرار دهد. 4 - در زمينه تلفيق صحيح شهر و موسيقى، خصوصاً خواندن صحيح اشعار، دقت و ممارست نمايد. از عوامل مضر براى صدا مى‏توان آلودگى، عصبانيت و فرياد زدن، خستگى زياد، مصرف سيگار و مواد غذايى تند كه باعث آسيب رساندن به تارهاى صوتى مى‏شوند را نام برد. از عوامل مفيد ورزش را مى‏توان نام برد كه موجب تقويت ريه‏ها و مجراى تنفسى و سلامت صدا مى‏شوند. از ورزش‏هاى مفيد مى‏توان به كوهنوردى، شنا، و دوچرخه سوارى اشاره كرد. تكنيك صداسازى: براى شروع فراگيرى آواز ابتدا بايد نحوه صدا دهى و يا به قولى صدا سازى را فراگرفته و تمرين نمود 1 - راحت بنشينيد، به طورى كه اعضاى بدن شما به خصوص مسير تنفسى و حنجره تحت فشار نباشد. 2 - مجارى تنفسى خود را به كمك ديافراگم از هوا پر نمائيد و سپس بر تارهاى صوتى پرتاب كنيد. هواى پرتاب شده سبب ارتعاش در آمدن تارها و توليد صدا مى‏گردد. اين كار را بدون اعمال هيچگونه فشار و نيرويى انجام دهيد در اين مرحله كنترلى بر صدا اعمال نكرده و تنها صداى نت‏ها را ايجاد كنيد، زيرا در غير اين صورت ممكن است صداى شما به طور مصنوعى توليد شود. 3 - جهت انجام نمودن تمرين از يك دياپازون (سيله‏اى كه با آن مى‏توان صداى نت‏ها را دقيقاً توليد نمود)استفاده نماييد تا گوش خود را به صداى صحيح نت‏ها عادت دهيد. 4 - از فراگيرى درست اداكردن نت‏ها، از هجاهاى )آ - اى - او - اَ - اِ - اُ( براى ادا كردن نت‏ها استفاده كنيد. دقت كنيد صدا به سقف دهان پرتاب شود و زنگ خاص خود را به دست آورد اين كار در روانخوانى مؤثر است و باعث مى‏شود كه به اندازه ظرفيت خود كلام، به كلمات نيرو وارد شده و كلمات بى‏دليل سنگين نشوند. 5 - ى آنكه تغييرى در صورت و احياناً بدن انجام نشود بهتر است تمرين را مقابل آئينه انجام دهيد. دهان خود را به اندازه يك سكه يا يك بند انگشت باز نموده و هجاها و صداها را با حنجره ادا نمائيد. دقت كنيد كه صدا در بينى و در حلق نرود )زمانى كه زبان كوچك به عقب كشيده مى‏شود، صدا در بينى شنيده مى‏شود و زمانى كه انتهاى حنجره به كار برده شود صدا در حلق شنيده مى‏شود(. 6 - براى تمرين تنفس و اينكه بتوانيد يك جمله، بيت يا مصراع را در يك نت يا فاصله بدون اعمال فشار و بريده شدن اجراء نمائيد، هر صدا را قبل از اينكه نفستان تمام شود، قطع كنيد. ميزان تنفس‏گيرى را از بم‏ترين صدا تا اوج‏ترين صدا با فواصل يكسان در نظر بگيريد. عوامل مؤثر در زنگ صدا: 1 - تارهاى صوتى (در صورت بيمارى تارهاى صوتى، تغيير در صدا ايجاد مى‏شود(. 2 - فضاى دهان 3 - زبان (با تغييرات حركت آن، صدا عوض مى‏شود( 4 - دندان‏ها (يك خواننده يا مداح كه زياد از تارهاى صوتى خود استفاده مى‏كند بايد به دقت مواظب سلامتى دندان هايش باشد. كشيدن دندان يا گذاشتن دندان مصنوعى زنگ صدا را تغيير مى‏دهد(. 5 - لب‏ها 6 - فك 7 - حلق 8 - سينوس ها 9 - ريه 10 - عضلات شكم و ديافراگم 11 - ناى (اگر ترشح داشته باشد صدا خراب مى‏شود( 12 - تنفس (بايد به ازاى كمترين دميدن، بهترين صدا را ايجاد نمود. شدت بيش از حد، نفس را زود تمام مى‏كند( نكات مهم در اجراى تمرينات نكات مهمى كه در اجراى تمرينات مى‏بايست رعايت نمود عبارتند از: 1 - از دزديده خواندن (آرام خواندن، زمزمه كردن) و آزاد نبودن صدا اجتناب كنيد. 2 - اكيداً توصيه مى‏شود صداى خود را ضبط نمائيد و به صداى خود گوش دهيد. بدينوسيله مى‏توانيد به عيوب صداى خود واقف شويد. 3 - در اثر تمرين مى‏توان به وسعت صداى بالاتر و يا پايين‏تر رسيد. هنگام تمرين در صورت گرم بودن صدا، هر روز يك ربع پرده به صداى خود اضافه كنيد و سعى نمائيد بر روى اين صدا بايستيد. دقت كنيد كه فشار بى مورد بر تارهاى صوتى شما وارد نشود. 4 - سيستم حنجره هر شخصى مختص به خود اوست و بايد نحوه تمرينات صدا سازى منطبق با حنجره خود شخص باشد. 5 - براى آنكه راحت‏تر بتوانيد كلمات را ادا كنيد، بهتر است اشعار شعرا و بزرگان را با صداى بلند (نه در دل) دكلمه كنيد تا اگر اشتباهى در تلفظ كلمه‏اى وجود داشته و يا حساسيتى به حرف‏هاى “س” و “ش” و.... وجود دارد، نسبت به برطرف كردن آن اقدام نمائيد. افرادى كه به كلام فشار مى‏آوردند، مسلماً دكلمه خوبى از شعرا را به اجرا نمى‏گذارد. همچنين بايد به وزن شعر و معنا و قواعد دستورى آن توجه كافى داشته باشند. هر كسى بايد در مرحله اجراى آواز از احساس درونى خويش براى اداى كلمات استفاده كند. تا از هرگونه تقليدى جلوگيرى شود. شناخت ريتم )وزن خوانى( امرى ضرورى براى مداحان جهت ساخت آهنگ: در اين مجال مختصر چگونگى فراگيرى ريتم بسيار سخت است. وزن خوانى و شناخت ريتم خود يكى از مباحث مهم و اساس موسيقى ايرانى به خصوص در حوزه آهنگ سازى است. اما از آنجا كه مداحان محترم مى‏بايست با اين مسأله تا حد ممكن كه زمان كلاس‏ها اقتضا مى‏كند آشنا شوند، اشاره‏اى مختصر به اين مسأله مى‏نمايم. ان شاء الله در حين برگزارى كلاس‏ها در اين مورد بيشتر با هم كار خواهيم كرد. اكثر مواقع اشعار مناسبى به دست شما مى‏رسد كه داراى محتوا و مفهوم بسيار غنى است ولى از آنجا كه با ريتم و چگونگى ساخت يك آهنگ مناسب آشنايى كافى نداريد به مشكل بر مى‏خوريد. علم آهنگ‏سازى، درياى وسيع و بى‏كرانى است كه فراگيرى آن به سال‏ها تلمذ، نياز دارد. براى آنكه بتوانيد بر روى آن شعر آهنگى مناسب، جديد و وزين بگذاريد، لازم است قبل از هر چيز به محتوا و مفهوم شعر به دقت توجه كنيد، ببينيد هدف شاعر از آن سروده چيست؟ و آن شعر چه پيامى دارد؟ سپس چندين بار آن را با صداى بلند دكلمه كنيد تا حال و هواى بهترى از شعر نصيب شما شود. آنگاه با توجه به موضوع شعر بايد ديد كه بهتر است در چه دستگاه و يا گوشه‏اى اجرا شود. قطعاً همان طور كه قبلاً نيز عرض كردم شعرى كه داراى مضمون غم و اندوه است نبايد در چهارگاه، شور و يا ماهور اجرا گردد يا بر عكس. سپس مدتى را در دستگاه يا گوشه مورد نظر آواز بخوانيد تا بهتر بتوانيد با حال و هواى آن دستگاه ارتباط درونى برقرار كنيد. سپس ذوق و خلاقيت و احساسات درونى شماست كه به شما كمك مى‏كند تا بتوانيد با استفاده از ريتم‏هاى مناسب آهنگى وزين، زيبا و دلنشين كه حق مطلب شعر را ادا كند بر روى آن بگذاريد. سعى كنيد از گذاشتن آهنگ‏هاى تكرارى جداً خوددارى كنيد. براى شروع كمى سخت است ولى اگر ذهن خود را به اين كار عادت بدهيد به مرور زمان خواهيد ديد كه با الهام از ذهن خلاق و احساسات درونى معنوى خود مى‏توانيد آهنگ هايى بسازيد كه درخور نام ائمه اطهار باشد. پيشنهاد مى‏كنم كه عزيزان مداح در صورت امكان حتماً كتاب آموزش وزن خوانى 1 و 2 نوشته استاد على اكبر شكارچى را مطالعه كنند. دلايل نامگذارى رديف ايرانى به نام‏هاى خاص: همان گونه كه قبلاً اشاره شد، رديف موسيقى اصيل ايرانى شامل 7 دستگاه و 5 آواز است كه از تعداد زيادى گوشه كه با يك نظم خاص و زيبايى خيره كننده‏اى در كنار هم قرار گرفته‏اند تشكيل شده است. هر دستگاه و هر گوشه نام مخصوصى دارد كه بنا به دلايلى آن نام را بر روى آن گذاشته‏اند. هر چند كه علت نامگذارى از دستگاه‏ها و گوشه‏ها مشخص نيست، اما به صورت مختصر و مفيد بايد اظهار داشت كه دليل نامگذارى آن‏ها به شرح زير مى‏باشد: 1 - بعضى از لغات و اصطلاحات زيبا و پر معناى زبان فارسى يكى از دلايل اين نامگذارى است. مثلاً “شور” همان گونه كه مى‏دانيد شور در لغت به معناى شوق، اشتياق، ذوق و شادابى است. از آن جا كه وقتى يك خواننده در دستگاه شور مى‏خواند حس و حال شور و شوق در شنونده زياد مى‏شود به همين دليل نام “شور” را براى آن انتخاب كرده‏اند. لازم به ياد آورى است دستگاه شور، دستگاه بسيار شاد و نشاط آورى است و عزيزان مداح مى‏توانند در مولودى خوانى‏ها از اين دستگاه و متعلقات آن استفاده كنند. 2 - بعضى نام‏ها از مناطق گوناگون سرزمين ايران گرفته شده‏اند مانند: گيلكى، بختيارى، شوشترى و... لازم به توضيح است كه به ملودى اين آوازها با دقت گوش كنيم مى‏بينيم كه بر گرفته از موسيقى آن مناطق مى‏باشند. 3 - گروهى از نام‏هاى قهرمانان يا موسيقى‏دانان گرفته شده‏اند مانند “محمد صادق خان حسينى”، “حاجيانى”، “بيات درويش حسن” و... 4 - برخى توصيف طبيعت و جهان هستند مثل سپهر، بحر نوروز، نوروز و... 5 - گروهى از مسائل عاطفى و احساسى حكايت دارند مثل حزين، خجسته، فرح. 6 - گروهى ديگر از تصوف و عرفان حكايت دارند مثل راز و نياز، سوز و گداز، جامه داران. 7 - گاهى هم از داستان‏هاى ادبى استفاده شده مثل ليلى و مجنون، خسرو و شيرين. 8 - گروهى هم از نام پرندگان استفاده كرده‏اند مثل چكاوك. معرفى رديف آوازى: همانگونه كه قبلاً اشاره شد رديف آوازى ايرانى شامل 7 دستگاه و 5 آواز مى‏باشد: 1 - دستگاه شور: دستگاه شور را مادر دستگاه‏ها مى‏نامند چرا كه به شكلى تمامى دستگاه‏ها و آوازها از اين دستگاه مشتق مى‏شوند و 5 آواز رديف آوازى يعنى ابوعطا، بيات ترك، افشارى، دشتى و بيات اصفهان از متعلقات اين دستگاه مى‏باشد. دستگاه بسيار شاد و فرح بخشى است و با توجه به گستردگى اين دستگاه، مداحان عزيز مى‏توانند جهت ساخت آهنگ‏هاى شاد و نشاطآور در مراسم مولودى خوانى از آن استفاده كنند. نام تعدادى از گوشه‏هاى اين دستگاه عبارتند از: درآمد، كرشمه، رهاوى، قرچه، رضوى، سلمك، حسينى، زير كش سلمك، دوبيتى، مثنوى و... 2 - دستگاه ماهور: اين دستگاه نيز مانند دستگاه شور، بسيار شاد و زيبا و دلنشين مى‏باشد. تنوع بسيار زيادى در گوشه‏هاى اين دستگاه وجود دارد. مداحان عزيز مى‏توانند به فراخور حال مجلسى كه در آن برنامه اجرا مى‏كنند، از اين دستگاه استفاده زيادى ببرند. بعضى از گوشه‏هاى آن عبارتند از: داد و گشايش، حصار، فيلى، راك عبدالله، راك هندى، راك كشمير، چهارپاره، نصير خوانى، جواد خوانى و... 3 - دستگاه چهار گاه: دستگاه چهارگاه داراى گوشه‏هاى متنوع و تا حدودى سخت است. داراى تحريرهاى خاصى است كه دقت و ظرافت خاصى را مى‏طلبد. فضاى اين دستگاه بيشتر از هر چيزى حماسى است و كسى كه آوازى را در اين دستگاه مى‏خواند، مى‏بايد از تسلط و تبحر خاصى، برخوردار باشد. رجز خوانى از شاخصه‏هاى دستگاه چهارگاه مى‏باشد در مراسم تغزيه و نوحه‏هاى حماسى، اين دستگاه كاربرد زيادى دارد. 4 - دستگاه سه گاه: دستگاه بسيار بسيار زيبايى است. حزن، اندوه، فراق و هجران از خصوصيات بارز اين آواز مى‏باشد. زابل، مويه، مخالف، مغلوب، مثنوى برخى از گوشه‏هاى دستگاه سه‏گاه مى‏باشند. اين دستگاه از آن‏هايى است كه بسيار مى‏تواند راه گشاى كار مداحان عزيز در ساختن آهنگ‏هاى سوزناك باشد. 5 - دستگاه همايون: خصوصياتى كه براى دستگاه سه گاه ذكر گرديد تا حدود زيادى در دستگاه همايون حكم فرما است. درد، غم، ناله، شكوه و اندوه حال و هواى همايون مى‏باشد. آشنايى با اين دستگاه در ساخت نواهاى غمناك در ايام محرم و شهادت ائمه اطهار )عليه‏السلام( كمك زيادى به مداحان اهل بيت )عليه‏السلام( مى‏كند. نام چند گوشه از دستگاه همايون عبارتند از: چكاوك، بيداد، طرز، شوشترى، بختيارى و... 6 - دستگاه نوا: اين دستگاه حس و حال معنوى خاصى را به دنبال دارد. هنرمندانى كه دنباله روى موسيقى عرفانى مى‏باشند از اين دستگاه به وفور استفاده مى‏كنند. حالت‏هاى اجراى دستگاه نوا به آواز افشارى نزديك مى‏باشد. گوشه‏هاى دستگاه نوا عبارتند از: درآمد، درآمد نيشابورك، گردونيه، نغمه، بيات راجه. 7 - دستگاه راست پنج گاه: در بين رديف‏هاى آواز ايرانى، دستگاه راست پنج گاه يكى از دستگاه هايى است كه كمتر به آن پرداخته شده است. شايد يكى از دلايل آن سخت بودن حالت‏هاى اجراى اين دستگاه مى‏باشد. در خيلى از گوشه‏هاى اين دستگاه، شنونده احساس مى‏كند اين گوشه‏ها متعلق به دستگاه ماهور است. اما شروع و فرودهاى منحصر به فردى دارد كه مختص دستگاه راست پنج‏گاه مى‏باشد. نام تعدادى از گوشه‏هاى اين دستگاه عبارتند از: زنگوله، نغمه، پروانه، روح افزا، پنج گاه، نيريز، بحر نور، بيات عجم و... 8 - آواز بيات اصفهان: اين آواز مانند دستگاه همايون حزن و اندوه زيادى را به دنبال دارد. بسيار سوزناك مى‏باشد و توصيه‏اى كه به مداحان عزيز دارم اين است كه توجه ويژه‏اى به اين آواز داشته باشند چرا كه مى‏تواند در ساختن آهنگ‏هاى غمناك كمك زيادى به آن‏ها بكند. جامه دران، بيات راجه، اوج، سوز و گداز، نغمه و... از گوشه‏هاى زيباى آواز بيات اصفهان مى‏باشند. 9 - آواز دشتى: شكوه و شكايت، فراق يار، هجران و درد و غم پيام‏آواز دشتى است. اگر مداحان اهل بيت بتواند با اين آواز ارتباط برقرار كنند مى‏تواند دستگاه خلق بسيارى از آهنگ‏هاى جاودان و ماندگار در عرصه موسيقى مذهبى باشد. پس شايسته و بايسته است كه عزيزان مداح با دقت تمام به چم و خم اين آواز آشنا شوند. گيلكى، دشتستانى، حاجيانى، غم‏انگيز، اوج در آواز دشتى خوانده مى‏شوند. 10 - آواز افشارى: همانگونه كه در توضيح دستگاه نوا اشاره شد، حالت‏هاى آواز افشارى شباهت زيادى به دستگاه نوا دارد و در فرودها و غلت‏هاى خاصى كه مختص آواز افشارى است، تفاوت اين دو آشكار مى‏گردد. درآمد، جامه دران، عراق، اوج، مثنوى از گوشه‏هاى اين آواز مى‏باشد. 11 - آواز ابوعطا: اين آواز نيز از متعلقات دستگاه شور مى‏باشد، تا حدودى از آوازهاى ديگر شادتر و با نشاطتر است. براى ساختن آهنگ‏هاى شاد و فرح‏بخش به خصوص در مراسم مولودى خوانى اين آواز مى‏تواند گره‏گشاى كار مداحان باشد. حجاز، سيخى، رامكلى، گبرى، خسرو و شيرين و... نام چند گوشه آواز ابوعطا مى‏باشند. 12 - آواز بيات ترك (بيات زند(: آواز بيات ترك كه قدما به آن آواز خدايى مقام الهى مى‏گفتند مناسب‏ترين بستر و جايگاه براى خواندن مناجات‏ها و نيايش‏ها است و اساساً بيات زند نام دارد كه اشارت به زندها و پشت‏ها و گاثه‏ها در زبان و آئين‏ها و مناجات كهن و دير پاى ايرانيان دارد و شرح تاريخچه و سير حركت و اطلاق كلمه بيات ترك تحقيق پژوهشى جداگانه‏اى مى‏طلبد. مرحوم موذن زاده اردبيلى در اجرا و بيان از آن آواز به وفور استفاده كرده است كه نمونه بارز آن اذان معروفى است كه با صداى ملكوتى آن زنده ياد شنيده‏ايم. روح الارواح، جامه دران، دوگاه، قطار، مثنوى از گوشه‏هاى آواز بيات ترك مى‏باشد. نكاتى كه در تكميل توضيحات گوشه‏هاى رديف آوازى بايد به آن‏ها اشاره كرد، عبارتند از: 1 - همان گونه كه مشاهده نموديد، گوشه‏اى مثل مثنوى، در تمامى دستگاه‏ها و آوازها وجود دارد با اين توضيح كه مثنوى هر دستگاه و آوازى با داشتن شور و حال و حالت‏هاى اجرايى مخصوص آن دستگاه، خوانده مى‏شود و از جهت شكل اجرا، با هم متفاوتند. 2 - اگر به طور حرفه‏اى و جدى فراگيرى رديف آوازى را دنبال كنيم مى‏بينيم كه براحتى مى‏توان از دستگاه همايون كه دستگاهى غمناك مى‏باشد، به چهارگاه كه دستگاهى حماسى و پر از رجز خوانى است، رفت. يا مثلاً مى‏توانيم از دستگاه سه‏گاه به آواز بيات اصفهان برويم. البته حسن موسيقى ايرانى در اين مى‏باشد كه هر دستگاه و آوازى در جايى يك پل ارتباطى دارد كه مى‏توان با استفاده از آن به دستگاه‏هاى ديگر رفت و برگشت كه به اين كار در اصطلاح “مركب خوانى” مى‏گويند كه خارج از حوصله و زمان اين كلاس‏ها مى‏باشد. در پايان جا دارد از عزيزانى كه تلاش وافرى در برپايى اين كلاس‏ها جهت پربار كردن سطح كيفى كار مداحان اهل بيت )عليه‏السلام( داشتند، تقدير و تشكر كنم و مجدداً ذكر اين نكته ضرورى است كه فراگيرى دوره‏هاى صدا سازى، تكنيك آوازى و رديف آوازى به سال‏هاى متمادى زمان نياز دارد تا بتوان از آن استفاده كرد. اين مجال اندك فرصتى بود براى يك آشنايى كلى با اين مقوله. باشد كه مقبول درگاه ايزد منان و مثمر ثمر براى مداحان ائمه اطهار (عليه‏السلام) باشد.

نظرات شما عزیزان:

برچسب ها :